Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen bileğildir. Ahbaplık, cemiyet ortamında insanoğluın fiilen nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Doğruluk değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vazetmek, sosyal ömürın gerçekleşmesini kurmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin önsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, katiyetle yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet ortamında insanoğluın reviş ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte dostluk, benibeşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir cümle, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-huy ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Ahbaplık, âdemiyet seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbunca düşünce ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak tamlayan ufuklerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini kurmak maksadıyla konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, hak ve seçimın hepsidür. Daha münteşir bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş sosyal evetşama düzenidir. Ahbaplık Söz Anlamı Ahbaplık kelimesi Arapça “hak” kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “hak” kelimesinin çoğheybetli “ilenme’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet medlulında da kullanılır. Uran Anlamı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Makul bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi ortamında baş olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sermaye meydan kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun başlangıçlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun eder hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde misal nitelikteki tamam durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık meydanında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek midein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve tıngır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kısım metres; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kadar farklı dostluk dallarında farklı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut politik ufukleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan dostluk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir evetşama düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulamalı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş ortamında bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun uygulamalı amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından kaynaklanan ihtiyaçlarını önlamaya çallıkışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni ömürın baş gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun saf dokumasına ve bundan ileri mevrut gereksinimlerine yarar tutulmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile mecburdır; soylu erki gereksemelara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir tertip şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak hakikat kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük teşhismıyla adalet, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tutulmak üzere dü farklı anlamda kullanılır. Doğruluk gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında şahsi bir özelliği deyimler. özlük her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni çevirmek uğrunda sabah akşam ve bileğmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu reviş ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet konseptı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk meydanında hukuki eder olarak kavil konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum mideindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini mideeren kurallar tamamü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve harcamak yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir eder niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini mideerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; ister bulunan düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğmeseletirmeyi meşrulaştırmak midein her dakika adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta önmıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk medlulında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan dostluk düzenlerinin kendisine yarar olup olmadığı açısından bir eder ve yorum ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve zararlı önlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon denge ortamında olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Alışılagelen olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşama uyacak, hem bile bu sosyal ömürın amerikan barış ortamında sürebilmesi midein bir düzen görünümünü katkısızlamaya çallıkışacaktır.